Vanwege het coronavirus werken onze medewerkers thuis.

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Stikstofuitstoot Een rechtbank heeft de natuurvergunning vernietigd van Amercentrale in Noord-Brabant. Die mocht veel te veel stikstof uitstoten. De uitspraak heeft mogelijk „zeer grote precedentwerking”.

Na de boeren lijkt nu de industrie te worden meegesleept in het stikstofprobleem. Grote twijfel is ontstaan over de houdbaarheid van natuurvergunningen van bedrijven die stikstof uitstoten, sinds de rechtbank Oost-Brabant op 8 december de provinciale vergunning vernietigde van de Amercentrale, een energiecentrale die draait op steenkool en biomassa. Zo’n vergunning is nodig voor bedrijfsactiviteiten die de natuur kunnen aantasten.

Volgens de provincie Noord-Brabant heeft de uitspraak „zeer grote precedentwerking” en dreigt uitbreiding van fabrieken daardoor moeilijker te worden.

De Amercentrale in Geertruidenberg, eigendom van het Duitse energiebedrijf RWE, had vergunning voor een veel grotere stikstofemissie dan de fabriek feitelijk uitstoot – een praktijk die landelijk al jarenlang voorkomt. De rechtbank zag er echter een vrijbrief in om veel meer stikstof uit te stoten, zonder dat bekeken is welk effect dat heeft op de natuur en of nadere maatregelen nodig zijn. De fabriek kan gemakkelijk „tot in lengte van dagen” meer uitstoten, oordeelde de rechtbank. Ze acht dit onverantwoord, gezien de staat van de omliggende natuur, die moet herstellen. Anders is het „dweilen met de kraan open”.

Noord-Brabant heeft nu een half jaar om de vergunning in orde te maken. Intussen mag de centrale, die energie levert aan Breda en Tilburg, blijven draaien. De provincie heeft aangegeven in hoger beroep te gaan. Ook is de rechtbank verzocht de fabriek niet stil te leggen als er na zes maanden nog geen oplossing is.

De rechtszaak was aangespannen door Mobilisation for the Environment (MOB). Deze milieuorganisatie procedeerde in 2019 tot aan de Raad van State tegen het toenmalige stikstofbeleid, en met succes. De hoogste bestuursrechter noemde de bescherming van natuur in Nederland toen een papieren werkelijkheid, die verslechtering van de toestand niet uitsloot. Als gevolg van de uitspraak werden onder meer bouwprojecten stilgelegd en moesten boeren in de buurt van natuurgebieden extra maatregelen treffen voor reductie van hun stikstofuitstoot. Op termijn kan zelfs uitkoop of verplaatsing van boerenbedrijven aan de orde zijn.

De Brabantse uitspraak, die zich in feite opnieuw keert tegen een papieren werkelijkheid, kan grote gevolgen hebben voor andere bedrijven. De vergunning van de Amercentrale, die naast Nationaal Park de Biesbosch ligt, is exemplarisch voor die van veel meer industriële én boerenbedrijven. Veel ervan hebben vergunningen waarmee ze méér stikstof mogen uitstoten dan ze nu doen.

Om hoeveel bedrijven en om welke hoeveelheden het precies gaat, is niet in detail bekend. Onderzoeksplatform Investico noemde in dit verband dit jaar tientallen namen, waaronder die van Shell Moerdijk en verpakkingsproducent Ardagh Glass in Dongen.

De royale omvang van veel natuurvergunningen stamt uit een periode dat politici in de provinciehuizen en het kabinet zich de stikstofproblematiek onvoldoende realiseerden en reductie van de stikstofuitstoot niet veel prioriteit had. Bovendien worden natuurvergunningen minder vaak geactualiseerd dan milieuvergunningen. Nieuwe milieutechnieken leiden vaak snel tot nieuwe regels, maar op natuurgebied ontbreekt zo’n regime.

Sommige bedrijven mogen op basis van oude vergunningen vier tot vijf keer meer stikstof uitstoten dan ze al jaren doen, zegt Johan Vollenbroek van milieuorganisatie MOB. Het risico is volgens hem dat ze de ruimte later toch gebruiken of verkopen aan bedrijven die de juiste vergunning missen. „Zo komt er geen barst van stikstofreductie terecht en lossen we dit probleem nooit op.”

Deze ruime natuurvergunningen lijken door het oordeel van de rechtbank Oost-Brabant opeens vatbaar voor vernietiging. Juristen vermoeden dat de uitspraak ook van toepassing zal zijn op bedrijven elders in het land. Op de website Omgevingsweb schreven twee advocaten op 20 december dat de rechtbank uitgebreid uitlegt dat de provincie in strijd met Europese natuurwetgeving handelt en dat de kans groot is dat de Raad van State het rechterlijk oordeel overneemt.

Mobilisation for the Environment heeft haar volgende doelwitten al uitgekozen. De milieuorganisatie wijst op Isover, fabrikant van isolatiematriaal in Etten-Leur, en kunststofproducent Sabic in Bergen op Zoom – twee grote chemische fabrieken in de provincie. Verzoeken aan de provincie om hun vergunningen te beperken, zijn inmiddels de deur uit. Gebeurt dat niet, dan overweegt MOB een vergelijkbare procedure als voor de Amercentrale.

Het accent bij stikstofreductie ligt de laatste jaren sterk op de veeteelt. Van de landelijke uitstoot komt immers twee derde van boeren met hun dieren. De industrie is verantwoordelijk voor 9 procent. Sommige fabrieken namen de afgelopen jaren al wel maatregelen om emissies terug te dringen. Zo installeert staalfabriek Tata Steel een filter dat de stikstofuitstoot flink zal doen afnemen.

De Brabantse gedeputeerde Elies Lemkes-Straver (CDA), oud-directeur van boerenorganisatie ZLTO en verantwoordelijk voor de afgifte van de natuurvergunningen, wijst er in een reactie op dat de provincie juist extra afspraken had gemaakt met de Amercentrale om de stikstofuitstoot te laten dalen. Als reden om nu al tijdelijk toestemming te vragen de fabriek te laten doordraaien als het probleem niet in een half jaar is opgelost, noemt ze de „continuïteit van de energievoorziening”.

Volgens milieuactivist Vollenbroek wekt de provincie ten onrechte de indruk dat bedrijven door het vonnis dreigen te sluiten. „Flauwekul”, zegt hij, „ze produceren gewoon door.”

Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt. U kunt ons ook anoniem een tip geven.